جورقان یا گوراوان واقع در همدان
جورقان شهر کوچکی در ۵ کیلومتری شمال همدان است. نام آن در قدیم «گوراوان» به معنی «گور آهوان» بوده است که با گذشت زمان به جورقان تغییر پیدا کرده است. این شهر در گذشته نزدیک به ۸۰ کوره آجرپزی داشته است اما بیشتر آنها از بین رفته و امروزه تنها ۱۱ میل تاریخی، پل، حمام و خانه اربابی جزو مکان‌های گردشگری این شهر به حساب می‌روند. در این گزارش به صحبت درباره وضعیت این شهر، مشکلات، نکات مثبت و آثار تاریخی این شهر با داوود احمدی؛ شهردار جورقان پرداخته‌ایم.
هویت تاریخی جورقان از زبان شهردار شهر جورقان
شهردار شهر جورقان با اشاره به اهمیت پرداختن به هویت تاریخی شهر می‌گوید: ما به دنبال این هدف بودیم که هویت ملموس مورد غفلت قرار گرفته میل‌های آجرپزی جورقان را زنده کنیم. سال گذشته دکتر «صاحب محمدیان منصور»؛ مدرس دانشگاه با انتشار مقاله‌ای ثابت کرد، تنها مکانی در دنیا که تعداد ده میل آجرپزی در یک جا تجمیع شده، شهر جورقان است. این میل‌ها در دوره پهلوی دوم به مرور ساخته شده و در سال ۱۳۷۵ تعطیل شده، اما آثار ملموس و غیرملموس آن به جا مانده است.
احیا اصل فراموش شده هویتی گوراوان
داوود احمدی ادامه می‌دهد: ما به دنبال این هستیم که اصل فراموش شده هویتی این شهر را احیا کنیم و با ورود افراد دانشگاهی و رسانه‌ها این میراث را به درستی معرفی و از ظرفیت‌های آن استفاده کنیم. در این مسیر گام‌های خوبی برداشته شده و امروز بسیاری از افراد و شخصیت‌هایی که اهل جورقان نیستند میراث تاریخی این شهر را می‌شناسند. البته این میل‌ها در مسئله مالکیت، یک مشکل اساسی دارند. مشارکتی بودن کوره‌ها معضل اصلی تملک و مدیریت این‌هاست. به طور مثال اگر دهه چهل یک کوره توسط شش نفر خریداری و راه‌اندازی شده، امروز در اختیار ده‌ها وارث قرار دارد به همین دلیل برنامه‌ای برای تغییر کاربری و مدیریت یا فروش ندارند.
او با اشاره به همکاری مالکان کوره‌ها می‌افزاید: البته تعدادی از مالکان ابراز تمایل کرده‌اند تا با همکاری شهرداری فعالیت جدیدی در کنار این میل‌ها آغاز کنند. توجه داشته باشیم، تعداد ۸۲ کوره در جورقان فعال بوده که ۱۱ کوره دارای میل است. زمانی که برق در دهه پنجاه وارد جورقان شد، میل‌ها از کوره‌ها حذف شده و هنر میل‌سازی هم فراموش شد. یکی از مهمترین اهداف ما احیای نام کهن گوراوان است، واژه کهنی که تحریف شده و تغییر پیدا کرده است.
یکی از آثار تاریخی این شهر حمام است. او با تاکید بر احیای حمام تاریخی می‌گوید: حمام تاریخی جورقان مربوط به دوره قاجار است، این حمام در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در محلهء گمار واقع شده است. به تازگی از آن بازدید کردیم و تصمیم گرفتیم، آن را احیا کنیم. مقدمات کار را آغاز کردیم و در تلاشیم که این حمام با کاربری اصلی احیا شده و به یک حمام سنتی تبدیل شود. به نظر من وقتی حمام‌ها را تبدیل به رستوران می‌کنیم، مسیر غلطی را پیش گرفته‌ایم، بهتر است به حالت قبلی برگردانده و به عنوان حمام استفاده کنیم. اگر خانه اربابی را واگذار کنند، حاضر هستیم تملک کنیم و تبدیل به ساختمان شهرداری شود.
جورقان همیشه مورد کم توجهی واقع شده است
او در بخشی از سخنانش به مسئله اعتبار و بودجه این شهر اشاره کرده و می‌گوید: از نظر بودجه و اعتبار، جورقان همیشه مورد کم توجهی واقع شده است و در زمینه کمک‌های دولتی همواره درصد پایینی به جورقان اختصاص داده شده و در سال گذشته نیز ۲۵ درصد از بودجه اعلامی به شهر ما محقق شده است اما شهرهای دیگر هم‌تراز شهر ما تا ۹۳ درصد محقق شد. از سال گذشته تصمیم گرفتیم با همیاری و همکاری مردم مشکلات را برطرف کنیم و تنها متکی به بودجه دولتی نباشیم.
احمدی در پاسخ به این پرسش که فضاهای عمومی شهری چه وضعیتی دارد، می‌گوید: در زمینه ورزش به جوانان قولی داده بودیم که در حال محقق شدن است و اولین زمین «مینی‌چمن» شهرمان با اعتبارات شهرداری درحال انجام است. کار شهرداری تنها فعالیت عمرانی نیست، پروژه‌های عمرانی نیز باید در راستای رویکردهای فرهنگی، ورزشی و اجتماعی باشد. ما از نکات ریز شروع کردیم که به هدف اصلی برسیم و ساختار فرهنگی، اجتماعی و محلی شهر را احیا کنیم. من معتقدم در هر جایی که چند خانم دورهم جمع شده و گفت‌وگو می‌کنند، آنجا محله است یا ساختار محلی دارد و اگر مکانی به عنوان محله تعریف شود، باید مصالح متفاوتی بر آن در نظر گرفت.
او در ادامه می‌گوید: قبل از اینکه روستای جورقان به شهر تبدیل شده و نهاد شهرداری به جورقان بیاید، یعنی در سال ۱۳۷۸ تمام خانم‌ها، شهر را آب و جارو می‌کردند و صبح‌ها بیدار می‌شدند و محدوده خودشان را نظافت می‌کردند، سوال این است که چرا وقتی تابلویی زدند که این شهر شهردار دارد، کسی به تمیزی شهر اهمیت نداد؟ حتی زمانی‌که ما کوچه‌ها را آسفالت کردیم، به جای بهتر شدن این موضوع، بدتر شد. در گذشته چیزی به نام آشغال در سطح روستا وجود نداشت. به یاد دارم که مادربزرگ من پوست تخم‌مرغ را هم دور نمی‌انداخت و هر چیزی که خاصیت داشت مانند کود، کنار درختان می‌ریخت.
مهمترین الویت شهرداری جورقان چیست؟
احمدی در پاسخ به این پرسش که مهمترین الویت شهرداری جورقان چیست، ادامه می‌دهد: ما در مجموعه مدیریت شهری به دنبال احیا فرهنگ گذشته هستیم، شاید نتوانیم به فرهنگ گذشته برسیم، اما شهری که ده هزار نفر جمعیت دارد، هر روز بین هفت یا هشت بار دفع زباله داد، درحالی که سی سال پیش این موضوع مطرح نبود و مردم خودشان زباله‌هایشان را فیلتر می‌کردند، ما قصد داریم این روحیات در شهر تقویت بشود. البته گله‌ای نیست، ما موظف هستیم، شهر را تمیز کنیم، ما موظف هستیم زباله‌ها را دفع کنیم، موظف هستیم پیاده رو‌های شهر را بازسازی کنیم، ما موظف هستیم، شهر را آسفالت کنیم. برای مثال استادی که می‌گوید من تدریس کرده‌ام در صورتی می‌تواند گله کند که ۱۰ دقیقه بیشتر تدریس کرده باشد. بنابراین این نکته‌هایی که شما اشاره کردید و پرسیدید می‌خواهید در چه حوزه‌هایی کار کنید؟ باید بگویم توجه ما بر روی نکاتی بود که گفته شد و باور داریم هرجایی که محله است باید ساختار و مصالح آن متفاوت باشد، تصمیم‌های خوبی نیز گرفته شده است.
در سال ۱۴۰۲در تمام کوچه‌های بن‌بست، از عنصر بی روحی به اسم آسفالت، استفاده نمی‌کنیم و از مصالح سنگ‌فرش هویت‌دار با اصالت استفاده کنیم و این کار را امسال شروع و نتیجه خوبی نیز گرفته‌ایم.
از او می‌پرسیم آیا آجر مشکل دارد؟ در پاسخ می‌گوید: خیر مشکلی ندارد و می‌توانیم آجر سیمانی کار کنیم. از نظر ظاهری فرقی ندارد، اما منظور من این است که باید جنس مصالح متفاوت باشد. بارها گفته‌ایم کلید واژه این است که هر موضوعی که با انسان سر و کار دارد فرهنگی است. باید درباره آن پیوست اجتمایی، ورزشی و اقتصادی بنویسیم و باید قبل از ساخت پیوست بنویسیم. اول باید هر بن‌بستی را اداره آب و فاضلاب تعمیر کند، بعد آنجا را سنگ‌فرش کنیم. طوری که وقتی وارد کوچه می‌شویم، متوجه شویم، احتمال نشستن پنج خانم در حال سبزی پاک کردن در این کوچه وجود دارد، متوجه شویم کوچه بن‌بست است.
وضعیت قیمت املاک در جورقان
شهردار جورقان با اشاره به وضعیت قیمت املاک در جورقان می‌گوید: نباید قیمت به حباب برسد و نباید خیلی کاهش پیدا کند و همیشه باید رقم بالا را مدیریت کرد. برای مثال باید بگویم یک منطقه به اسم «آهووان» است که ملک‌هایشان هفتصد یا هشتصد هزار تومان بود. ما قیمت را در تفکیک قرار دادیم، رقم افزایش پیدا کرد و یک میلیون پانصد هزار تومان شد. برای این منطقه میدان ساختیم، قیمت چهار میلیون تومان شد. ما دیگر نگذاشتم قیمت بالاتر برود، چون حس می‌کردیم دست دلال‌ها می‌افتد. ما به دنبال حاشیه نیستیم و نه می‌گذاریم ملک‌ها ارزش کمی داشته باشند و نه می‌گذاریم قیمت‌ها غیرقابل کنترل شود. شخصی که پارسال از جورقان به شیراز نقل مکان کرد، امسال در جورقان به دنبال ساخت‌وساز است، ما در شهرداری چهل‌وسه پروانه صادر کردیم. کار شهرداری همین است که آن‌قدر پل ارتباطی خوبی برای شهروندان بسازد که وقتی به مردم می‌گوییم برای ساخت آرامستان پول بدهید، پانصد میلیون جمع شود. بحث اولین جلسات من آرامستان جورقان بود، اگر در روز پنجاه نفر فوت می‌کرد قبر برای خاک کردن نداشتیم و فکر کردیم که اگر بگوییم برای شهرداری است، مردم کمک نمی‌کنند. همین زمین چمنی که در حال ساخت است چند نفر اقدام به کمک کردند و گفتند پول می‌خواهید، پول می‌دهیم که قرار شده است پول‌ها را خرج زمین‌های مدارس کنیم.
میزان ترک تحصیل دختران و پسران
نکته‌ای مهم است که چرا میزان ترک تحصیل دختران و پسران افزایش یافته است، خانم‌ها ازدواج می‌کنند و مرد‌ها نیز به دلیل اینکه جورقان بهترین قناد‌ها و خشک‌پزی‌هارا دارد، به سمت این شغل می‌روند که درآمد خوبی نیز دارد. تمام قصدشان پول به دست آوردن است و بخش دیگرش مشکل از زیرساخت‌ها است. مدرسه‌ای سه طبقه‌ای ساخته‌اند و به جز مدرسه به هرچیزی شبیه است. قرار شد دو مدرسه دیگر با اعتبارات شهرداری ساخته شود و زیر ساخت‌های فرهنگی شهر را مورد توجه قرار دادیم.
شهردار جورقان در ادامه می‌گوید: به یک مدرسه ۲۰۰ درخت دادیم که خود دانش‌آموزان درختان را بکارند و تجربه کنند. این زیرساخت‌های مغفول مانده که شهرداری به آن اهمیت می‌دهد. امسال دو جلد کتاب از نویسنده‌های جورقانی رونمایی کردیم، تشویق کردیم، هدیه دادیم و نقد نوشتیم، در حال حاضر نسبت به پارسال آمار جذب کتاب‌خوان متفاوت بوده است. بیشترین فعالیت ما در حوزه فرهنگی است. بزرگ‌ترین باشگاه هاکی بانوان ایران در جورقان است. اما رویکرد ما در یک سال گذشته بیشترین توجه فرهنگی بوده است و هر پروژه عمرانی که انجام داده‌ایم، سعی می‌کردیم که حتما پیوست فرهنگی داشته باشد.
مبینا شجاعی- مهدیس فدایی
