یک سال از درگذشت استاد دکتر پرویز اذکایی گذشت و همچنان جای خالی او برای علاقمندان، دوستان، مردم شهر و شهر همدان احساس می‌شود.
دکتر پرویز اذکایی ۱۸ فروردین ۱۳۱۸ در همدان به دنیا آمد و ۲۵ فروردین ۱۴۰۲ در زادگاهش از دنیا رفت. او فروردین آمد و فروردین رفت. اذکایی یک کتاب‌شناس برجسته، رجال‌شناس، نسخه‌شناس و پژوهشگر حوزه تاریخ، جغرافیا و فلسفه بود. از او حدود ۵۰۰ عنوان اثر در قالب کتاب، رساله، مقاله و گفتار به یادگار مانده است.
اما برای ما که در همدان زندگی می‌کنیم دو جنبه از آثار و کارهای او بسیار مهم است؛ یکم حوزه همدان شناسی و دیگری ماندن در همدان فعالیت‌های اجتماعی‌اش.
بیشتر آثاری که پیش از اذکایی در زمینه همدان‌شناسی منتشر شده کارهای تجربی و ذوقی است و در حد ثبت و ضبط باقی مانده است. اما دکتر پرویز اذکایی نخستین کسی است که به صورت علمی به پژوهش در حوزه همدان‌شناسی روی آورد و آثار گران سنگی از جمله کتاب «همدان‌نامه» و «فرهنگ مردم همدان» پدید آورده است. افزون بر این، آثاری در حوزه رجال‌شناسی و معرفی شخصیت‌های همدانی از جمله باباطاهر همدانی، عین‌القضات همدانی، ابن شادی اسدآبادی همدانی، میر سیدعلی همدانی، ابن فقیه همدانی، شیرویه شهردار را در کارنامه خود دارد. همچنین برای نخستین بار خاندان‌های همدانی مانند علویان همدان، رضویان همدان، قراگزلوهای همدان و غیره در قالب کتاب و مقاله معرفی و منتشر کرده است. انتشار این آثار توسط دکتر اذکایی باعث شده نسل بعد از او نیز به حوزه همدان‌شناسی توجه ویژه‌ای داشته باشند.
اما جدا از کار پژوهشی و پرداختن به زادگاه و خاستگاه خود در قالب اندیشه و نوشته، بازگشت و حضورش در همدان مهم‌ترین کنش اجتماعی او به شمار می‌آید. اذکایی پس از تحصیل در تهران و منچستر انگلستان در آستانه ۴۰ سالگی به همدان برگشت و تا پایان عمر در این شهر با مردم شهرش زیست. حضور او وزنه پشتوانه سنگینی بود که پس از درگذشتش نبود آن احساس می‌شود. او دغدغه زادگاه خود را داشت و در بیشتر کنش‌های اجتماعی مستقل، همراهی و مشارکت می‌کرد. برای تخریب الوندش خون می‌گریست، برای از بین رفتن درختانش دل می‌سوزاند، از میراث فرهنگی و آثار تاریخی آن دفاع می‌کرد، به گویش مردمانش حرمت می‌گذاشت وهمراه، همگام و پشتوانه فعالان اجتماعی و فرهنگی شهرش بود. اذکایی به زادگاه و وطنش عشق می‌ورزید، همیشه نگران زبان فارسی و تمامیت ارضی کشورش بود و در سال‌های واپسین عمرش بیش از گذشته نگران فرهنگ، محیط زیست و جامعه بود. امروز جای خالی آن پیر فرزانه بیش از گذشته احساس می‌شود.
