ثبت جهانی هگمتانه؛ نقطه شروع گردشگری پایتخت تاریخ و تمدن

تمام تابلوهایی که اکنون هگمتانه را معرفی می‌کند به محوطه میراث جهانی هگمتانه که در آن آرم یونسکو نیز باشد، تعویض شود. این اولین قدم ما بعد از ثبت جهانی هگمتانه است

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در نشست خبری به مناسبت ثبت جهانی هگمتانه و هفته خبرنگار با بیان این‌که ثبت جهانی هگمتانه قدم اول و نقطه شروع گردشگری همدان، پایتخت تاریخ و تمدن ایران در زمینه معرفی آن به دنیا است، تأکید کرد: کار ما تازه از اینجا شروع می‌شود. با ثبت جهانی هگمتانه با برگزاری رویداده‌ها و جشنواره‌ها، دعوت از بزرگان و با اتفاقاتی که در استان خواهد افتاد، باید به دنیا ثابت کنیم اگر هگمتانه ثبت جهانی شده، این پتانسیل‌ها را دارد.

محسن معصوم علیزاده با عنوان این‌که درون هگمتانه رازهای بسیاری است که با کاوش در برنامه‌های سال آینده نمایان خواهد شد و مردم اوج شکوه، تمدن و فرهنگ هگمتانه به عنوان قطعه‌ای از ایران را خواهند دید، اظهار کرد: نیازداریم متخصصین را دعوت و جلسات مختلف در حوزه‌های مختلف برگزار کنیم. در جلسه‌ای که با شهردار داشتم مطرح کردم تمام تابلوهایی که اکنون هگمتانه را معرفی می‌کند به محوطه میراث جهانی هگمتانه که در آن ارم یونسکو نیز باشد، تعویض شود. این اولین قدم ما بعد از ثبت جهانی هگمتانه است. ما باید فضاسازی شهر را انجام دهیم تا مردم متوجه شوند که ما اکنون یک میراث جهانی داریم.

معصوم علیزاده در رابطه با فرآیند ثبت جهانی هگمتانه گفت: درسال ۱۴۰۱ نتیجه پرونده ثبت جهانی هگمتانه که خواسته مردم، نمایندگان و استاندار بود، این شدکه پرونده ثبت جهانی در پایان سال ۱۴۰۱ ترجمه و طبق نامه رسمی با امضای وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو ارسال شد. دو هفته بعد از آن اطلاع دادند که یک نامه بصورت رسمی از یونسکو به وزارت میراث فرهنگی ابلاغ و پرونده ثبت جهانی هگمتانه جهت ارزیابی مورد پذیرش یونسکو واقع شده است. سپس پذیرش رسمی آن توسط یونسکو انجام و پرونده به ایکوموس که به نوعی کارشناسی یونسکو محسوب می‌شود ارسال و کار کارشناسی توسط کارشناسان ایکوموس بر روی پرونده ثبت جهانی هگمتانه انجام شد. ایکوموس سوالاتی را به صورت شفاهی مطرح کرد که تا شهریور ماه ۱۴۰۲ ما به آن سوالات در حال پاسخ‌گویی بودیم.

وی با اشاره به این‌که ارزیاب برنامه خود برای بازدید از هگمتانه و آن چیزی که در پرونده ثبت جهانی به عنوان بناهای قابل ثبت در استان ارائه شده بود، چه تپه هگمتانه و چه ۷۲ هکتاری که در بازار خیابان اکباتان، میدان و خیابان بوعلی قرار گرفته بود، اعلام کرده بود که در شهریورماه بازدید انجام خواهد شود، عنوان کرد: این خلاصه‌ای از فرآیند که پرونده ارسال شد و سوالات ایکوموس مطرح و برنامه‌ریزی برای بازدید و مقایسه آن چیزی که در پرونده ارائه شده بود با آن چیزی که در واقعیت وجود دارد، است. بعد از این مرحله بازدید میدانی را شروع کردیم و تصاویری را از بازار همدان در اختیار داشتیم که تصاویر شماره یک ما محسوب می‌شد و همچنین هوش مصنوعی روی تصاویر ما کار و ابهامات را برطرف و به نمایش می‌گذاشت. در واقع هوش مصنوعی آن چیزی که باید بود را به ما نشان می داد.

وی ادامه داد: کار بسیار سنگین و حجیمی را پیش رو داشتیم. جمع‌آوری الحاقاتی که در بازار و کاروانسراها وجود داشت، مرمت‎های سنگین در آثار تاریخی که معرفی کرده بودیم باید انجام می‌شد. نیاز بود همه دستگاه‌ها پای کار بیایند چرا که پرونده ثبت جهانی را نمی‌توانستیم برای یک سال دیگر نگهداریم. مشخص نبود چه اتفاقی میفتد و دستور داشتیم که به جلو حرکت کنیم. همه دستگاه‌ها موظف بودند تا در آماده‌سازی فضای هگمتانه، بازار، میدان، خیابان اکباتان و بوعلی برای ارزیابی ارزیاب یونسکو کمک کنند.

وی به تشکیل شورای راهبردی ثبت جهانی به ریاست استاندار و عضویت دستگاه‌های اجرایی و نظارتی در آن اشاره کرد و افزود: جلسات منظمی در رابطه با پرونده تشکیل  و ساختار را شکل‌دهی کردیم. بعد از مکاتباتی که تا پایان سال ۱۴۰۱ انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که باید کار را با هم پیش ببریم. کار یک دستگاه نبود، سامان‌دهی هگمتانه و حذف مسیر آسفالته باید انجام می‌شد. زیرا یکی از ایرادات دسترسی‌ها و آسفالت روی عرصه تپه هگمتانه بود و سوال شده بود اگر آسفالت را حذف نکنیم، آیا راهی برای عبور و مرور افراد از تپه به بازار آهن فروش‌ها وجود دارد؟ اقناع سازی مردم در آن فضا که تصور می کردند ثبت جهانی هگمتانه زندگی این افراد را مختل می‌کند و به کسب و کار آن‌ها آسیب می‌زند، از دیگر مشکلات بود که در جلسه‌ای با اهالی رسانه خواستار کمک در این زمینه شدیم زیرا بدون همکاری دستگاه‌ها، مردم، رسانه‌ها نمی‌توانستیم کار را پیش ببریم.

معصوم علیزاده با اظهار این‌که به صورت هفتگی همکاران ما در وزارت‌خانه هفده و نیم کیلومتر در هر بازدید در بازار راه می‌رفتند و یک به یک نقاط آسیب را شناسائی و گزارش می‌دادند: توضیح داد: بعد از گزارشات هر دو هفته موظف بودم استاندار را به عرصه بیاورم و اتفاقاتی که در طول دو هفته انجام شده بود را توضیح دهم. این فرآیند همه را در کنار یکدیگر قرار داد تا بتوانیم کار را پیش ببریم که حدود پنج ماه به طول انجامید. در طول این پنج ماه ۱۱۰ کامیون الحاقات اضافی که بر دیواره‌ها بازار بود حمل شد. در مردادماه ۱۴۰۲ کار تقریبا انجام و ارزیاب اوایل شهریور را برای حضور خود اعلام کرده بود.

وی به آماده‌سازی و اقدامات حضور ارزیاب اشاره و مطرح کرد: اطلاع رسانی و تابلوهائی که در سطح شهر برای مردم نصب شد و تبلیغاتی که در اتوبوس‌رانی انجام شد، اقدامات انجام شده در هگمتانه از مرمت کلیسا، تعویض تابلوها تا برداشتن حفاظ، همدان را به کارگاه همدلی و عمرانی تبدیل کرده بود. ارزیاب که حضور پیدا کرد یک برنامه برای ارزیاب چیده شد. چون خیلی از موارد هنوز تکمیل نشده بود باید مواردی که تکمیل می‌شد را به ارزیاب نشان می‌دادیم و بقیه را مطرح می‌کردیم که در آینده در دستور کار داریم.

معصوم علیزاده به اتفاقات بعد از بازدید ارزیاب پرداخت و در ادامه گفت: ارزیاب بعد از این‌که به یونسکو رفت، گزارش خود را به ایکوموس ارائه داد و ایکوموس کار تحلیل گزارش پرونده ثبت جهاتی هگمتانه را آغاز و نقطه به نقطه آن را بررسی و از تمام کارشناسان در نقاط مختلف دنیا نظرسنجی کرد و نهایتا گزارش خود را روی سایت یونسکو منتشر کرد. قبل از انتشار گزارش چندین سوال داشت:

1. مگر نمی‌گویید هگمتانه پایتخت هخامنشیان است، در حوزه کاوش چه کارهایی را می‌خواهید انجام دهید؟ به صرف وجود آثار که نمی‌شود ثابت کرد پایتخت هخامنشی است. زیرا ممکن است این آثار در عراق یا ترکیه هم کشف شده باشد.
2. چگونه می‌خواهید به ما پیوستاری منظر و بازار را ثابت کنید که این پیوستگی آثار در هگمتانه تا آرامگاه یا باباطاهر هم وجود دارد که پاسخ این سوالات را نماینده ما در یونسکو به صورت حضوری ارائه داد. کما این‌که به صورت کتبی نیز ارسال و نهایتا نتیجه آن گزارشی بود که ایکوموس منتشر کرد و در ۶ مرداد هگمتانه ثبت شد.

وی در آخر تأکید کرد: بعد از ثبت جهانی هگمتانه منظر تاریخی نیز پتانسیل ثبت را دارد و می‌تواند در سال آینده به عنوان یک الحاق مطرح شود در صورتی‌که اقدامات کاوش جهت ارائه پیوستار تاریخی در هگمتانه و منظر را نمایش دهیم.