شیرسنگی همدان دروازه اکباتان

درباره شیرسنگی همدان و قدمت آن

شیرسنگی، شیری که روزگاری آن را نگهبان همدان می‌دانستند و روزگاری طلسم شهر بوده است.

مجسمه شیرسنگی واقع شده در شهر همدان و انتهای خیابانی ۱۲ متری سنگ شیر، در وسط میدان مربع شکلی قرار دارد. قبل‌ترها این شیر کنار جاده قدیم همدان به ملایر بوده و به آن محله‌ «باب الاسد» می‌گفتند. باب‌الاسد یا همان «دروازه شیر.»

بی‌شک یکی از آثار برجسته‌ تاریخی شهر همدان، شیرسنگی است. این شیرِسنگی روزگار زیادی همین‌جا ایستاده و نظاره‌گر مردم همدان در دوره‌های مختلف بوده است.

بسیاری قدمت این مجسمه را ازدوره هخامنشی و بعضی از دوره اشکانی می‌دانند و عده‌ای هم ساخت آن را به دوره‌ی سلوکی نسبت می‌دهند.

مجسمه شیرسنگی، یادبود هفاییستون

همدان شهر قصه‌هاست. هر جای شهر که پا بگذاری یک بنای تاریخی می‌بینی که داستان‌هایی را از زمان‌های دور با خود دارد. یکی از این مکان‌های تاریخی همدان، شیرسنگی است. مجسمه‌ای که روی یک تخته سنگ قرارگرفته که البته فقط شمایلی از شیر دارد، چرا که روزگار زیادی را سپری کرده.

یکی از قصه‌هایی که برای شیرسنگی روایت می‌شود، مربوط به اسکندر است. گفته ‌می‌شود اسکندر دو بار بعد از جنگ‌هایش به همدان آمده و غنایم جنگی را در همدان مخفی می‌کند. در دومین سفر، اسکندر یکی از سردارانش به نام هفاییستون را که بسیار دوستش داشته از دست می‌دهد، پس دو شیرسنگی را به یاد این سردار می‌سازد و در دروازه‌ی شهر جای می‌دهد.

مجسمه شیرسنگی همدان، شیری از جنس کوه خورزنه

بعد از سال‌ها گمانه‌زنی درباره نوع سنگ به‌کار گرفته شده در شیرسنگی، در تحقیق‌هایی که انجام گرفت، کوه خورزنه را معدن سنگی دانسته‌اند که شیرسنگی از آن ساخته شده است.

کوه خورزنه، خورزنه (پهنه‌ برآمدن خورشید) دارای تونلی دستکند است که مشابه آن را درتونل‌هایی می‌بینیم که در دوره اشکانی کنده شده است.

شیری بدون دست

عکس‌هایی که از شیرسنگی می‌بینیم، این شیرسنگی را بدون دست نشان می‌دهد. داستانی هم برای تخریب این شیرسنگی روایت می‌شود. مردم همدان، همیشه از شیرسنگی محافظت می‌کردند.

حمله‌ دیلمیان به همدان

اما در حمله‌ دیلمیان به همدان، مردآویج با خواهرزاده خود (ابوکرادیس) به همدان می‌آید و در بدو ورود ابوکرادیس این شیر را واژگون می‌کند، مردم که از این عمل ناراحت بودند به او حمله می‌کنند و او را می‌کشند، همین باعث عصبانیت مردآویج و کشته شدن تعداد زیادی از مردم همدان به دست مردآویج می‌شود.

مردآویج دیلمی قصد می‌کند این شیر را با خود به ری ببرد، اما نمی‌تواند. پس یکی از شیرها به طور کامل تخریب و پنجه‌های دیگری از بین می‌رود. پس امروز می‌توانیم این شیرها را تصور کنیم که در دروازه شهرنشسته و با سینه‌ای ستبر نگهبانی شهر را عهده‌دار بوده‌اند.

شیرسنگی،طلسم رفع بلایا

وقتی سفرنامه‌هایی که در آن از همدان نام‌ برده شده می‌بینیم، درهمه آن‌ها به شیرسنگی اشاره شده و داستان‌هایی هم از پیشینیان نقل می‌شود که ریشه در فرهنگ عامه مردم دارد. داستان‌هایی از طلسم و جادو، برای مثال گفته شده در زمان‌های دور در همدان برفِ بسیار می‌باریده و این مجسمه به عنوان طلسم ساخته می‌شود.

می‌گویند در روزهای دور، بلیناس رومی، صاحب طلسمات بوده پس قباد از بلیناس طلسم می‌خواهد برای رفع برف و سرما. بلیناس شیری از سنگ می‌سازد، در پهلوی سمت راستش طلسمی برای مارها و کژدم‌ها و طلسمی هم برای کم شدن کک‌ها قرار می‌دهد، بعد از آن‌ برف و سرما و بلایا در همدان کم می‌شود.

داستان‌های گره خورده با باورهای مردم همدان

داستان‌هایی هم هست که گره خورده با باورهای مردم، تا سالیان درازی شیرسنگی را با سرِ آغشته به شیره و روغنی می‌دیدند، چرا که زنان در همدان، این شیرسنگی را جایی می‌دانستند که مراد خود را از آن درخواست می‌کردند و آیین‌هایی را برای اجابتش اجرا می‌کردند. یکی از این آیین‌ها ریختن شیره، روغن یا عسل روی شیر بوده است تا به حاجتشان برسند. یا سنگ‌هایی را در حفره‌های سرِ شیر می‌گذاشتند و باور داشتند، اگر سنگ‌ها نیفتد حاجتشان برآورده می‌شود.

پیشینه مجسمه شیر سنگی

شیرسنگی همدان سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی می‌رسد. اما به همان شکلِ افتاده بر زمین روی تپه رها شده بود تا اینکه در سال ۱۳۲۸، مهندس سیحون معمار آرامگاه بوعلی سینا، سکویی کوتاه ساخته و مجسمه را روی آن می‌گذارد. اما دهه هشتاد به پیشنهاد دکتر پرویز اذکایی، سکوی دیگری به ارتفاع دومتر در همان محل ساخته می‌شود و شیر بر روی آن قرار می‌گیرد تا از تخریب بیشتر در امان بماند.

شیرسنگی از گنج درون شکم تا تابوت‌ها

همدان از سال‌ها پیش به گنج‌ها و عتیقه‌هایش در آن دفن شده بود معروف است. روزگاری عده‌ای بر این باور بودند که در شکم این مجسمه جواهرات و طلا است، پس قسمتی از آن را شکستند، بعد که از سمت مقامات دولتی همدان بازخواست شدند، قسمت شکسته شده را با سیمان به آن چسباندند.

این شیر در تپه تاریخی قرار گرفته که در دهه‌ ۴۰ و ۵۰ مرکز کاوش بوده است، در این کاوش‌ها تعداد زیادی تابوت سنگی که مربوط به دوره‌ اشکانی بوده، یافت شده است که برخی از آن‌ها در مخزن موزه هگمتانه نگهداری می‌شود. پس روزگاری قبرستانی کنار شیرِسنگی همدان بوده که در آن مردگان را دفن می‌کردند. مردگانی که در تابوت‌ها بودند، مردگانی هم شبیه به جنین در تابوت‌های خمره‌ای بودند و بعضی هم بدون تابوت دفن شده بودند.

نقشه راهنمای شیر سنگی همدان

کپی برداری از این مطلب با ذکر منبع شهربان پرس بلامانع می باشد.