بر کتاب نادره ها کتابی تازه از عشرت بنی هاشمی از قدیمی های رادیو، مقدمه می نوشتم که این رباعی در رثای استاد دکتر فیروز نادری دانشمند بزرگ ناسا توجهم را جلب کرد:
در بطن قلمرو جهان هستی
پیروز نشستی دمی و برجستی
ای روح بلند نادری در ناسا
کیهان متحیر شد از این تردستی
فیروز نادری دانشمند ناسا نه تنها دانشمند بزرگی بلکه انسان بزرگی بود.زود رفت و حیف بود.وجودش هنوز خیلی می توانست مفید باشد. فقط یک سال و نیم از من بزرگتر بود. یعنی تازه هفتاد و پنج سالگی اش تمام شده بود.
در ایران به طور رسمی زیاد به او بها داده نشد. اما خوشحالم که در این کتاب شعری در رثای او هست و من هم مقدمه ام را به او تقدیم می کنم.
شعر و ادب در سطح جهان، یکی از انواع هنر (در کنار موسیقی، نقاشی، مجسمه سازی، تئاتر، سینما و …) است. اما در گستره وسیع ایران فرهنگی و ایران زبانی، شعر، هنر اول و به تعبیری هنر ملی همه گویشوران زبان فارسی است، چه در ایران، چه افغانستان، چه تاجیکستان و چه دیگر کشورها هر کجا که کسی فارسی سخن بگوید.
شعر، بین فارسی زبانان، جایگاهی بسیار والا دارد و همه کس از زن و مرد، پیر و جوان، فقیر و غنی،مذهبی و لاییک، باسواد و کم‌سواد و حتی بی سواد به شعر دلبستگی دارند و در هر شرایطی از غم و شادی و سوگ و سور، یا بزم و رزم، به شنیدن و خواندن شعر می پردازند.
هنر شعر، به نطق و بیان و سخن اندیشیده اختصاص دارد و به همین دلیل با منطق یا logic هم ربط و پیوند دارد.شعر آید از شعور آری نه از لایشعری. ارسطو در یونان باستان در علم منطق، انواع سخن را طبقه بندی کرده است. در این بخش بندی، شعر هم یکی از انواع پنج گانه سخن گفتن است که ارسطو آنها را «صناعات خمس» نامیده است. به این ترتیب: برهان .جدل .موعظه (خطابه ) . شعر .مغالطه.
ارسطو در تعریف شعر و تبیین انواع آن کتاب مستقلی به نام بوطیقا دارد که ابن سینا آن را به زبان عربی برگردانده و من سخن ابن سینا در منطق شفا را از عربی به فارسی ترجمه کرده ام و در مقدمه «دیوان امین» به چاپ رسانده ام. خواجه نصیرالدین طوسی در اساس الافتباس، قطب الدین شیرازی در شرح حکمت الاشراق و دیگر فلاسفه ایرانی در آثار خود در حوزه منطق، هرکدام از انواع پنجگانه سخن یا «صناعات خمس» را جداگانه تعریف کرده اند و‌گفته اند که هر یک از این انواع سخن کار ویژه ای دارند. کار ویژه شعر یا کلام خیال انگیز ، انتقال پیام و عاطفه و احساس است، به نوعی که موجب تاثیر بیشتر در خواننده و شنونده و نوعا وجد و انبساط و شور و نشاط مخاطب یا (در تراژدی) موجب تاثر او شود.
شاعر حساس و با احساس همروزگار ما سرکار خانم عشرت بنی هاشمی در این کتاب. بخشی دیگر از آثار کلاسیک خود را در قالب غزل، رباعی، دوبیتی، تک بیت و … گرد آورده اند و با چاپ آنها برگ‌های پربهای دیگری به گنجینه غنی ادبیات منظوم زبان پارسی افزوده اند.من مکرر در انجمن های ادبی از جمله انجمن ادبی ایران، اشعار این شاعره موفق را با قرائت خود ایشان شنیده ام و از آنها لذت برده ام.
در روزگار ما غزل رایج ترین قالب شعری است و در چند قرن اخیر استادان موسیقی آوازی ما با خواندن غزلیات سعدی و حافظ آن ها را به میان مردم برده اند. با این که غزل بیشتر برای تغزل است و به اصطلاح شعر غنایی است، مهربانو بنی هاشمی به وجه احسن از قالب غزل حسن استفاده کرده و مضامین متفاوتی را از اندیشه و احساس در این قالب جای داده اند.
رباعی هم قالبی است که غالب فلاسفه ما و در رآس آنان خیام نیشابوری در این قالب سخنان حکمت آمیز خود را به نظم کشیده اند که مضامین رباعیات خیام با ترجمه فیتزجرالد به زبان انگلیسی اشتهار جهانی یافته است و مطبوع طبع جهانیان واقع شده است و من خودم مکرر در مجامع شعری انگلیسی زبان آنها را با افتخار به ترجمه روایت کرده ام.
خانم بنی هاشمی این رباعی را برای استاد فیروز نادری و دو غزل و یک رباعی را برای من و اشعاری هم برای دیگر نادره کاران ایرانی سروده اند و به همین دلیل نام کتاب خود را نادره ها گذاشته اند.
اکنون یکی از دو غزل و رباعی سروده خانم بنی هاشمی برای من، به نقل از کتاب نادره ها را حسن خان این مقال قرار می دهم.
همواره قلم به دست و چشمش به کتاب
یک عمر به راه علم پایش به رکاب
در علم سرآمد زمانه گشته
او هست «پروفسور امین» کمیاب
از دو غزلی که خانم‌بنی هاشمی برای من سروده اند، یکی در مجله حافظ چاپ شده است.
در اینجا غزل چاپ نشده را نقل می کنم:
زراه علم جهانی پراز بیان دارد
دلیل و منطق اش از روشنی نشان دارد
جهان اوست جهانی پراز تلاش مدام
قلم و کاغذ و فکرش ز ریشه جان دارد
مدام دور و برش پرزعطرهای کتاب
همیشه شوری و عشقی در آن میان دارد
به علم هرکه روآوردودر پی اش کوشید
به مثل دانه ی دُر قیمتی گران دارد
همیشه مرتبه های بلند،خاموشند
فروتنی زوجودی چنین نشان دارد
“امین” نشانی از این پرنشانه هاباشد
که علم و فلسفه اش روح بیکران دارد.