از اختراع چرخ تا ورود خودرو
ما اگر بپذیریم که اختراع چرخ یکی از مهم‌ترین تحول‌های تاریخی صنعت حمل و نقل تاریخ بشریت است و بعد از انقلاب صنعتی در حوالی سال ۱۸۸۵ بود که نخستین خودروهای بنزینی هم وارد شهرها شدند و می‌طلبید که رشد سریع شهرها ظهور این وسایل را هم به دنبال داشته باشد و به تبع آن آرام آرام موضوع ترافیک در مسیرهای شهری و بین شهری هم متولد شود. همین زمان‌ها بود که رشته‌ای به نام «مهندسی راه» هم به گرایش‌های دانشگاهی اضافه شد و همینطور شهرها گسترش پیدا کردند. در طول این ۲۰۰ سال رشد شهرهای با جمعیت بالای یک میلیون نفر که کلان شهر هستند با سرعت بالایی اتفاق افتاد. در نیمه‌های قرن ۱۹ میلادی فقط ۴ شهر در جهان با جمعیت بالای یک میلیون نفر داشتیم. حدود ۱۰۰ سال بعد در نیمه‌های قرن ۲۰ این عدد به ۱۰۰ شهر رسید. ۵۰ سال بعد یعنی درسال ۲۰۰۰ حدود ۱۰۰۰ شهر با جمعیت بالای یک میلیون داشتیم آمار را تا همین جا در دست داشتم باید مطالعه کنم و آمار جدید را به دست بیاورم.
۳ عامل اصلی ترافیک
ترافیک ۳ عامل اصلی دارد: انسان، راه و وسیله نقلیه
در چرایی علت‌های ترافیک چند مورد را تیتروار عرض می‌کنم تا مشخص شود انسان چقدر در موضوع ترافیک دخیل است، همانطور که عرض کردم شاید انسان یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد ترافیک است و من بر این باور هستم که برای کاهش ترافیک بهترین گزینه فرهنگ‌سازی است، فرهنگ‌سازی را باید از پایه مثل مدارس شروع کنیم.
ما شاهد عدم توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی از سوی رانندگان و یا گاهی شاهد عدم رعایت همین قوانین از سوی عابرین هستیم مثلا توقف تاکسی‌ها و مسافرکشان شخصی در محل‌هایی که پارک مجاز نیست. گاهی شاهد عجله و شتاب بیش از حد بعضی رانندگان هستیم و برخی خودروهای تک سرنشین هم که بی‌هدف و سرگردان رانندگی می‌کنند. بعضی اوقات هم شاهد رانندگان غیر بومی هستیم که مخصوصا در خیابان های بوعلی، منتهی به بوعلی، آرامگاه و خواجه رشید که از استان و شهرهای مجاور برای مطب‌های دکتر می‌آیند.
گاهی ممکن است سطل های زباله توسط نیروهای خدمات شهرداری درست در جای خود قرار نگیرند و این سطل‌ها در حاشیه خیابان رها می‌شوند و مخل رانندگی و باعث ایجاد ترافیک می‌شود.عملیات ساختمانی، سد معبرهایی که در برخی از خیابان‌ها وجود دارد یا حتی بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی گاهی نامفهوم یا گنگ که توجه‌ها را به خود جلب می‌کنند.
عوامل بسیاری در ایجاد ترافیک را شاهد هستیم مثلا از رده خارج کردن خودروها و تولید خودروهای فراتر از ظرفیت، مثال ساده‌تری بزنم در قسمت‌هایی که ادارات شهری ما قرار دارند و البته با احترام به تمام کارشناسان اداره ممکن است دانش کافی یا اشرافیت کامل به موضوع را نداشته باشند و همین باعث شود که ارباب رجوع چند باری برای حل شدن کارش در رفت‌وآمد باشد و باعث تولید ترافیک شود.
حفاری‌هایی که دستگاه‌های خدمات‌رسان در سطح شهر انجام می‌دهند یا مهندسی خیابان‌ها به عنوان مثال میدان پیشاهنگی را از یک اصلاح هندسی تغییر دادیم و با احترام به دست اندرکارانی که زحمت مدیریت شهری را دارند باید بپذیریم که ترافیک بیشتر هم شد.
آبگرفتگی خیابان‌ها، نقض فنی خودروها، گاهی تابلوهای راهنمایی و رانندگی و قطعی برق تاثیر گذارند.
یک مطلب را خواندم که در تهران هنگامی که برق قطع می‌شود ۳۰ درصد به ترافیک و ۲۰ درصد هم به مصدومین ناشی از تصادفات اضافه می‌شود.
در صحنه‌های تصادف رانندگان توقف یا سرعت خود را کم می‌کنند برای اینکه علت و چرایی تصادف را متوجه شوند که با فرهنگ‌سازی و آموزش می‌توان این مشکلات را کمتر کرد.
در شروع و پایان مدارس والدین توجه نمی‌کنند و به صورت دو یا سه لایه خودروها را پارک می‌کنند. همه موضوعاتی که مطرح کردم از عوامل ترافیک بودند.
راهکارهای کاهش ترافیک و یکی از تجربه‌های موفقی که کشورهای درگیر ترافیک داشته‌اند این بود که مسیرهای پیاده‌روی و مسیر های دوچرخه‌سواری جداگانه تعریف کردند و این باعث شد که والدین یا خانواده‌ها احساس امنیت داشته باشند از اینکه فرزندانشان از مسیرهای اختصاصی پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری استفاده می‌کنند و این به معضل ترافیک کمک کرد.
مورد بعدی توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی است که من اطلاع دارم شهرداری همدان هم ۵۰ دستگاه اتوبوس جدید خریداری کرده که به رفع و کاهش ترافیک کمک کرده است.
چند نکته حائز اهمیت وجود دارد موضوع اول فرهنگ شهروندی و آموزش شهروندی ما است که باید فرهنگ رانندگی خود مثلا بین خطوط رانندگی کردن را ارتقا دهیم.
موضوع دوم کمک به دستگاه‌های خدمات‌رسان در نقاط پرترافیک شهر مثلا دور آرامگاه بوعلی که تجمعی از ادارات مثل فرمانداری، مخابرات، شهرداری ستاد، بانک کشاورزی مرکز استان را داریم و همین موضوع در کنار مطب و ساختمان‌های پزشکان باعث شده که یک لکه پرترافیک را داشته باشیم.
مسیر منوچهری از پل میدان بار تا میدان شهید مدرس را هم می‌توان یک الگوی اصفهان پیاده کنیم که از میدان بار تا میدان مدرس یک پل ممتد احداث کنیم تا عزیزانی که از بلوار آیت‌الله نجفی به بلوار شهید احمدی روشن می‌روند دیگر وارد منوچهری نشوند و این موضوع هم می‌تواند کمک حال باشد و همچنین موضوعاتی که مشاورین هم باید ورود کنند.
البته اگر امروز تصمیم بگیریم ممکن است ۱۰ سال بعد به نتیجه برسیم و این تصمیمات اجتناب ناپذیر است وامیدوارم که اتفاق بیفتد.
البته امیدوارم که در حوزه‌ی فرهنگ و آموزش شهروندی و توسعه رانندگی هم اهتمام داشته باشیم و کمک کنیم موضوع ترافیک در کهن دیار همدان با یک شیب سریع برطرف شود و ما کمترشاهد ترافیک باشیم.
زهرا علیپور
